สาเหตุของการพูดไม่ชัดมี 2 สาเหตุใหญ่ คือ
- ความผิดปกติของอวัยวะที่ใช้ในการพูด
- การเรียนรู้ในการพูดออกเสียงที่ไม่ถูกต้อง
ความผิดปกติของอวัยวะนั้น ทันตแพทย์สามารถให้การช่วยเหลือแก้ไขประสบความสำเร็จได้ค่อนข้างดี โดยมักจะพบว่าเป็นมาแต่กำเนิด เช่น ปากแหว่ง เพดานโหว่ ลิ้นไก่สั้น ลิ้นไก่เป็นแฉก ฟันซ้อนเก ฟันสบกันผิดปกติ ฟันหลอ ลิ้นติดอยู่กับขากรรไกรล่าง ลิ้นใหญ่คับปาก เส้นประสาทควบคุมผิดปกติ ขากรรไกรบนล่างผิดขนาดใหญ่บ้างเล็กบ้าง ความผิดปกติเหล่านี้สามารถแก้ไขได้ทั้งโดยการทำศัลยกรรมและการใช้เครื่องมือช่วย
ส่วนการเกิดอุบัติเหตุในภายหลังจะทำให้อวัยวะเหล่านั้นผิดปกติได้เช่นกัน การติดเชื้อ เป็นมะเร็ง การเกิดเนื้องอก ที่น่าสนใจคือ ผู้ที่สูบบุหรี่จัดจะทำให้เกิดการพูดไม่ชัดได้ และผู้ที่เสพยาเสพติด ดมกาว สูดดมควัน สารระเหย ทำให้การพูดผิดเพี้ยนไป บางครั้งจะสังเกตได้ เช่น เคยพูดชัดแต่อยู่ๆพูดไม่ชัด
พูดไม่ชัดแก้ยังไง รักษาได้หรือไม่?
สามารถแก้ไขได้ มีผู้เชี่ยวชาญด้านหนึ่งทำหน้าที่แก้ไขความผิดปกติในลักษณะนี้ เรียกว่า นักแก้ไขความผิดปกติทางการพูด หรือ Speech Pathologist ประเทศไทยก็มีหลายแห่งที่ให้การบริการด้านนี้ เช่น โรงพยาบาลรามาธิบดี โรงพยาบาลจุฬาลงกรณ์ คณะทันตแพทยศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย งานในการแก้ไขเหล่านี้เป็นหน้าที่ของนักแก้ไขความผิดปกติทางการพูด
โดยขั้นแรกจะต้องพาไปที่โรงพยาบาล ให้คุณหมอตรวจว่าเป็นความผิดปกติที่ใด แพทย์ที่เกี่ยวข้องในการแก้ไขจะมีหลายส่วน อย่างแรกคือ แพทย์หู คอ จมูก ถ้าเป็นความผิดปกติที่ไม่เกี่ยวข้องกับอวัยวะ จะส่งไปแก้ไขได้เลยที่นักแก้ไขการพูดผิดปกติ แต่ถ้ามีความผิดปกติของอวัยวะเกิดขึ้น เช่น เพดานโหว่ ลิ้นไก่สั้น ฟันเกซ้อน ฟันหลอ ลิ้นเกร็ง ลิ้นผูก จะส่งให้ทันตแพทย์แก้ไข
พูดติดอ่างจะสามารถแก้ไขได้อย่างไร
อาการติดอ่างมักจะเกิดขึ้นจากความเคยชินและอาการทางสมอง ผู้ที่ติดอ่างส่วนมากไม่ได้มีความผิดปกติของอวัยวะ จึงสามารถแก้ไขได้เป็นส่วนใหญ่ เป็นหน้าที่ของนักแก้ไขความผิดปกติทางการพูด และเป็นสภาพจิตใจที่เกี่ยวข้อง แต่โดยมากแล้วสามารถแก้ไขได้
ในเด็กเล็กๆ ผู้ปกครองสามารถช่วยแก้ไขในเบื้องต้นได้หรือไม่
ได้ ถ้าไม่ได้เกิดจากความพิการภายในช่องปาก พ่อแม่สามารถช่วยแก้ไขและช่วยฝึกฝนในเบื้องต้นได้ทันที
ลองสังเกตและพยายามช่วยลูกก่อนโดยการสอน และดูว่าการเปลี่ยนแปลงเป็นอย่างไร สอนการวางลิ้นให้ถูกที่ริมฝีปากอย่างไร เอาฟันไว้ที่ใด เด็กจะเรียนจากพ่อแม่ได้ดีที่สุด
สำหรับเด็กยังไม่ได้คาดหวังว่าจะพูดได้ชัดเจนเหมือนผู้ใหญ่ เด็กทั่วไปจะมีการพูดที่ไม่ค่อยชัด ในประเทศไทยเด็กจะเสียฟันน้ำนมไปมาก เพราะโรคฟันผุ เราจึงยังไม่คาดหวังให้เด็กพูดชัดเหมือนผู้ใหญ่ แต่ก็ต้องมีขอบเขตว่าเด็กควรจะพูดชัดถึงในระดับใด
เด็กที่อายุ 2 ขวบขึ้นไป แต่ยังพูดได้น้อยกว่าเด็กปกติ ถือว่าผิดปกติหรือไม่
ถือว่าผิดปกติ เพราะโดยปกติแล้วเด็กจะสามารถเริ่มพูดได้ตั้งแต่อายุไม่กี่เดือน ควรจะพูดได้ สื่อสารง่ายๆได้ ภายใน 2 ขวบ ถ้าหลัง 2 ขวบไปแล้วยังพูดไม่ได้ มีความผิดปกติ ควรจะพาไปพบแพทย์ทางด้านนี้เพื่อตรวจสอบว่ามีความผิดปกติจากอะไร เกณฑ์ทั่วๆ ไปจะอยู่ประมาณ 2 ขวบ
ลูกอายุ 3 ขวบ ยังพูดไม่ชัด ออกพยัญชนะผิด เช่น พ.พาน ออกเป็น อ.อ่าง
โดยทั่วไปเมื่ออายุ 2 ขวบขึ้นไปควรจะเริ่มพูดได้ชัด การพูดช้าก็เป็นสาเหตุหนึ่ง บางครั้งพูดเป็นบางคำผู้ปกครองต้องช่วยแก้ไขก่อน ให้เด็กพัฒนาปรับปรุงขึ้นมาได้เรื่อยๆ ก็คงไม่มีปัญหาอะไร แต่ถ้าเป็นมากๆหลายๆคำ พยายามช่วยแก้ไขเท่าไรก็ไม่ดีขึ้น ก็ควรพามาตรวจหาความผิดปกติได้ทันที
เด็กอายุ 5 ขวบ พูดไม่ชัด ออกเสียงเป็นตัวอักษร ก.ไก่ ทั้งหมด
ถ้าอายุ 5 ขวบ แล้วยังพูดไม่ชัด ให้พามาแก้ไขเพื่อจะได้ใช้วิธีการแก้ที่เป็นวิชาการ ถ้ามีความผิดปกติอย่างอื่นของอวัยวะในช่องปาก ทันตแพทย์จะแก้ไขให้และจะตามด้วยนักแก้ไขการพูดผิดปกติต่อไป
สำหรับผู้ที่พูดไม่ชัดเพราะฟันเก ฟันซ้อน หรือฟันหลอจะทำอย่างไร
ฟันเป็นส่วนประกอบที่สำคัญส่วนหนึ่งที่ทำให้พูดไม่ชัด ถ้าฟันเกสามารถแก้ไขได้โดยการจัดฟัน ฟันมากเกินไปก็ถอนออก ถ้าฟันหลอก็ใส่ฟันปลอม มีอีกกรณีหนึ่งที่เป็นผลมาจากฟัน คือ ถ้าฟันเก ซ้อน และทำให้ขนาดของช่องขากรรไกรแคบลง ลิ้นที่อยู่ระหว่างฟันจะมีพื้นที่น้อย การกวัดแกว่งไปมาในการพูดการขยับตัวจะมีขอบเขตจำกัดจึงพูดได้ไม่ค่อยชัด ในกรณีนี้ทันตแพทย์จะทำหน้าที่ช่วยแก้ไข โดยอาจขยายขากรรไกรออกให้กว้างขึ้นขยายช่องลิ้นให้กว้างขึ้น อาจเป็นโดยการจัดฟันหรือโดยการทำศัลยกรรมก็แล้วแต่กรณี
เด็กที่มีเส้นยึดใต้ลิ้นสั้นหรือหนา
สำหรับเด็ก ถ้าแลบลิ้นออกมาจะต้องสามารถแลบเลยริมฝีปากล่างได้ กระดกลิ้นขึ้นไป แตะที่ริมฝีปากบนได้ แต่บางคนลิ้นจะผูกติดกับขากรรไกรล่าง นอกจากพูดไม่ชัดแล้ว ยังกวาดไปกวาดมาเพื่อทำความสะอาดช่องปากไม่ถนัดด้วย
วิธีแก้ไข ต้องทำศัลยกรรมกล้ามเนื้อส่วนนั้น เพื่อให้สามารถกระดกลิ้นได้กว้างและดีขึ้น ซึ่งเมื่อทำแล้วจะดีขึ้นมาก แต่จะไม่ดีขึ้นทันทีทันใด ต้องฝึกให้หัดใช้ลิ้นให้ถูกต้องก่อน เพราะตั้งแต่เด็กเกิดมา ลิ้นถูกผูกไว้ตั้งแต่แรกเมื่อเราทำศัลยกรรมให้ลิ้นเคลื่อนไหวได้มากขึ้นแล้วก็จะพูดได้ดีขึ้นแต่ต้องใช้เวลาฝึก
ผู้ที่มีปัญหาปากแหว่ง เพดานโหว่จะมีปัญหาการพูดไม่ชัดอย่างไรบ้าง
เมื่อพูดจะมีลมออกมาทางจมูก จึงพูดไม่ชัดในหลายๆคำ ต้องทำการแก้ไขหลายๆ อย่างประกอบกันไปพร้อมๆ กัน
สำหรับผู้ป่วยที่เป็นปากแหว่ง เพดานโหว่ ที่ต่างจังหวัดจะมีกองทุนช่วยทำการศัลยกรรมแก้ไขริมฝีปากให้ก่อนหลังจากนั้นจึงเป็นหน้าที่ของผู้ปกครองพาไปรักษาต่อเอง ถ้าเป็นปากแหว่งจะทำการศัลยกรรมแก้ไขตั้งแต่เกิดหรือยังเล็กอยู่ ถ้าอยู่ในกรุงเทพฯ ก็สามารถพาไปที่โรงพยาบาลใหญ่ๆ หรือ โรงพยาบาลที่ทำคลอดก็ได้
การแก้ไขนี้ค่อนข้างประสบความสำเร็จ ส่วนค่าใช้จ่ายนั้นค่อนข้างสูง แต่โรงพยาบาลหลายแห่งจะมีกองทุนช่วยเหลืออยู่แล้ว โดยเฉพาะที่คณะทันตแพทยศาตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยรับดูแลผู้ป่วยตั้งแต่เกิด โดยการประสานงานร่วมกันกับคณะแพทยศาสตร์ โดยจะดูแลร่วมกัน และจะมีกองทุนที่ช่วยเหลือผู้ปกครองในเรื่องค่าใช้จ่าย
สรุป
เมื่อสังเกตเห็นผู้ป่วยที่มีความผิดปกติทางการพูดหรือพูดไม่ชัด และครอบครัวไม่สามารถแก้ไขได้ ควรพามาหาผู้เชี่ยวชาญทางด้านนี้ จะสามารถช่วยเหลือได้ไม่มากก็น้อย โดยส่วนใหญ่จะสามารถแก้ไขได้ ยกเว้นปัญหาที่เกิดขึ้นจากความผิดปกติทางสมอง จะแก้ไขได้ค่อนข้างลำบาก เพราะเป็นในแง่ของสติปัญญา ความสามารถในการพูดจึงด้อยลงไป ส่วนในเด็กพูดไม่ชัดแต่ไม่มีความผิดปกติใดๆ เมื่อได้รับความเอาใจใส่ ช่วยฝึกฝนอย่างถูกต้อง ก็มักสามารถช่วยเด็กพูดชัดขึ้นได้ ปัญหาต่างๆ ก็จะหมดไป
ขอบคุณข้อมูลบางส่วนจากหนังสือ ฟันดี สุขภาพดี
คณะทันตแพทย์ศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
