ฟันหน้าห่าง นอกจากเป็นปัญหาด้านความสวยงามแล้วยังทำความสะอาดได้ยากจนอาจนำไปสู่ปัญหาฟันผุ และโรคเหงือกตามมา แต่ทราบหรือไม่ว่า การจัดฟันอาจไม่ใช่คำตอบที่ดีที่สุดในการแก้ปัญหาทุกกรณี จำเป็นต้องพิจารณาสาเหตุของปัญหาให้ตรงจุดเสียก่อน เพื่อให้การแก้ปัญหาได้ผลลัพธ์ที่ดีและค่อนข้างคงที่ในระยะยาวอีกด้วย
ฟันหน้าห่าง เกิดจากอะไร? แก้ไขอย่างไร?
ฟันห่างเกิดได้จากหลายสาเหตุ ซึ่งมีแนวทางในการแก้ไขที่เหมาะสมแตกต่างกันไป ดังนี้
- ฟันหน้าห่างเพราะฟันซี่เล็กไม่สัมพันธ์กับขากรรไกร : เป็นปัญหาฟันหน้าห่างที่พบได้บ่อย แก้ไขด้วยการ “อุดฟันปิดช่องว่าง (diastema)” หรือ “วีเนียร์ (veneer)” จะเหมาะสมกว่าการจัดฟันในแง่ของผลลัพธ์ที่คงที่กว่า ส่วนการ “จัดฟัน” ก็ถือเป็นทางเลือกที่ดี เพียงแต่คนไข้ต้องเข้าใจว่าภายหลังถอดเครื่องมือจัดฟันฟันมักจะกลับมาห่างอีกได้ค่อนข้างง่าย จำเป็นต้องใส่รีเทนเนอร์ตอนนอนไปตลอด เพื่อควบคุมตำแหน่งฟันให้คงที่
- ฟันห่างเนื่องจากลิ้นดุนฟัน : เป็นอุปนิสัยอย่างหนึ่งในบางคน แก้ปัญหาโดยการฝึกกล้ามเนื้อลิ้น ฝึกพฤติกรรมการกลืน ร่วมกับการ “จัดฟัน”
- ฟันห่างเนื่องจากเป็นโรคปริทันต์ : ทำให้ฐานกระดูกเบ้าฟันค่อยๆละลายตัว ฟันเคลื่อนเอียงออกจากตำแหน่ง แก้ปัญหาโดยการ “รักษาโรคเหงือกก่อนจัดฟัน”
- ฟันห่างเนื่องจากเนื้อเยื่อยึดริมฝีปากหรือสันเหงือกในฟันคู่หน้าหนากว่าปกติ : แก้ปัญหาโดยการ “ผ่าตัดตกแต่งเนื้อเยื่อควบคู่กับการจัดฟัน หรือ อุดปิดช่องว่าง”
- ฟันห่างเนื่องจากสูญเสียฟัน : การสูญเสียฟันหรือถูกถอนฟันซี่ใดซี่หนึ่งแล้วไม่ได้ใส่ฟันปลอมทดแทน ในระยะยาวฟันข้างเคียงมักล้มเข้าหาช่องว่าง ทำให้เกิดฟันห่างในซี่ถัดๆมา ควรแก้ปัญหาด้วยการ “จัดฟัน” โดยอาจจะเคลื่อนฟันมาปิดช่องว่างที่ถูกถอน หรือจัดตำแหน่งฟันให้ถูกต้องแล้วใส่ฟันปลอมทดแทน แล้วแต่ความเหมาะสม
ฟันหน้าห่างนิดเดียว ไม่จัดฟัน ทำรีเทนเนอร์ให้ชิดกันได้ไหม?
ถ้าปัญหามีเพียงเล็กน้อย และการสบฟันทั้งปากปกติ ทันตแพทย์จัดฟันอาจพิจารณาให้แก้ไขเฉพาะตำแหน่งที่เป็นปัญหา โดยอาจทำรีเทนเนอร์ที่ออกแบบเพิ่มเติมเพื่อช่วยเคลื่อนฟันได้ด้วย หรืออาจใช้เครื่องมือจัดฟันแบบติดแน่นเฉพาะส่วน หรืออุดฟันปิดช่องว่างก็ได้ค่ะ
ฟันสองซี่หน้าห่างกัน ควรจัดฟันหรืออุดปิดช่องว่างดี เพราะไม่ได้มีปัญหาฟันยื่นซ้อนเกเลยค่ะ
พิจารณาเลือกวิธีแก้ไขโดยจัดฟัน หรือ อุดฟันปิดช่องว่าง ก็ได้ค่ะ
กรณีฟันห่างไม่มากนัก และซี่ฟันขนาดปกติไม่ใหญ่มาก สามารถแก้ไขโดยใช้วัสดุสีเหมือนฟัน (composite resin) อุดฟันปิดช่องว่างโดยทันตแพทย์จะแต่งรูปร่างให้กลมกลืนกับฟันซี่เดิม โดยซี่ฟันจะดูใหญ่ขึ้นบ้างเล็กน้อย
กรณีฟันห่างมาก พิจารณาทำวีเนียร์ปิดด้านหน้าของฟันทั้ง 2 ซี่ให้ชิดกัน จะคงทนกว่าการอุดปิดช่องว่าง เพื่อความสวยงามกลมกลืนยิ่งขึ้น บางครั้งอาจจำเป็นต้องทำวีเนียร์หลายซี่ เพื่อเฉลี่ยขนาดฟันให้ดูเป็นธรรมชาติ หรือเพื่อแก้ไขสีฟันด้วย ซึ่งจะมีค่าใช้จ่ายค่อนข้างสูง
กรณีจัดฟัน หากคนไข้ชอบรูปร่างของฟันเดิมอยู่แล้วไม่ต้องการให้ซี่ฟันดูใหญ่ขึ้น การจัดฟันก็เป็นทางเลือกที่ดี แต่การจัดฟันกรณีฟันห่าง หลังถอดเครื่องมือฟันจะกลับไปห่างอีกได้ง่าย มักต้องใส่รีเทนเนอร์ตอนนอนเพิ่มควบคุมตำแหน่งฟันไปตลอดค่ะ
จากการให้คำปรึกษาแบบสาธารณะ
ตอบคำถามโดย ทพญ.ขนิษฐา สุรางค์ศรีรัฐ
