การจัดฟันเป็นการใช้แรงกระทำต่อฟันเพื่อเคลื่อนฟัน จัดเรียงให้ได้การสบฟันที่ดีและสวยงาม ซึ่งอาจมีผลให้เนื้อเยื่อของฟันและช่องปากมีการปรับตัวเปลี่ยนแปลงไปบ้าง หนึ่งในปัญหาที่พบได้ คือ ปลายรากฟันละลายตัว
โดยปกติหลังการจัดฟัน มักจะพบว่าปลายรากฟันมนลงเล็กน้อย ซึ่งไม่มีผลให้ความแข็งแรงของซี่ฟันลดลง แต่มีบางกรณีที่พบรากฟันละลายตัวไปมากกว่าปกติ เช่น
- มีการเคลื่อนฟันโดยมีการสบกระแทกกับฟันตรงข้าม
- ฟันที่เคยได้รับอุบัติเหตุมาก่อน หรือมีพยาธิสภาพปลายรากฟัน
- การใช้แรงเคลื่อนฟันมากเกินไป
- การที่ต้องเคลื่อนฟันในระยะที่ค่อนข้างมาก
- ฟันที่รากฟันมีรูปร่างอ้วนแหลม
- ฟันที่จัดในขณะที่รากฟันยังเจริญไม่เต็มที่ อาจมีผลให้รากฟันหยุดสร้างความยาวเพิ่มได้
- ใส่เครื่องมือจัดฟันนานเกินไป
หมอบอกว่ารากฟันละลายง่าย จัดฟันไม่ได้ ทำไงดี?
คือหนูไปหาหมอฟันมาเพื่อปรึกษาเรื่องจัดฟันแต่คุณหมอบอกว่าหนูจัดฟันไม่ได้ เพราะหนูเป็นคนรากฟันละลายง่าย หมอเค้าเลยกลัวว่ายิ่งจัดฟัน รากฟันก็จะยิ่งละลายเร็วขึ้น แบบนี้พอจะมีวิธีรักษาหรือเปล่าคะ?
ปกติภายหลังการจัดฟันจะพบปลายรากฟันมนลงเล็กน้อย ผู้ที่ลักษณะรากฟันสั้น ปลายแหลมเล็กมาก จะมีโอกาสรากฟันละลายตัวมากขึ้น ถ้ามีปัญหาที่ควรต้องจัดฟันจริงๆก็คงต้องใช้แรงเคลื่อนฟันเบาๆ/ช้าๆ และหลีกเลี่ยงการสบกระแทกกับฟันคู่สบ ซึ่งคุณหมอจัดฟันคงพิจารณาตามความเหมาะสมค่ะ ว่าสมควรจัดฟันหรือไม่อย่างไรค่ะ
หากคนไข้เคยจัดฟันแล้ว และพบว่ามีรากฟันละลายไปมาก ก็ไม่ควรจัดฟันซ้ำ ควรจะเพียงใส่รีเทนเนอร์ประคับประคองตำแหน่งฟันปัจจุบันไว้ดีกว่าค่ะ
รากฟันสั้น จัดฟันได้ไหมคะ
จัดฟันได้ค่ะด้วยความระมัดระวัง และใช้แรงที่พอเหมาะ ค่อยเป็นค่อยไป อย่างไรก็ตาม หากการเคลื่อนฟันเป็นไปอย่างไม่เหมาะสมอาจจะทำให้ปลายรากฟันละลายตัวได้มากกว่าที่ควร ฟันที่รากสั้นอยู่แล้วอาจไม่แข็งแรงได้ จึงควรพิจารณาให้เหมาะสมถึงความจำเป็นที่จะจัดฟันด้วยค่ะ
ฟันหน้ารากฟันละลายเนื่องจากอุบัติเหตุ รักษารากฟันแล้วคุณหมอไม่อยากจัดฟันให้
คือตอนนี้หนูพิมฟันแล้วอยากจัดฟันมาก แต่คุณหมอจัดฟันพบว่ารากฟันหน้าหนูละลายเนื่องจากอุบัติเหตุเมื่อ 3 ปีที่แล้ว เค้าเลยให้หนูไปรักษารากก่อนพอหนูไปรักษารากแล้ว นัดอีกตั้ง 6 เดือน หนูเลยไปพบคุณหมอจัดฟันก่อน แต่เค้าไม่อยากจัดฟันให้แล้ว ให้หนูย้ายไปทำที่อื่นแทนหนูควรทำไงดีอะคะ? ตอนนี้เครียดมากเลย
ตามข้อมูลที่เล่ามาเข้าใจว่าคุณหมอรักษารากฟันเสร็จเรียบร้อยแล้ว แต่นัด 6 เดือน เพื่อติดตามดูอาการและประเมินสภาพเนื้อเยื่อปลายรากฟันว่ายังมีการละลายตัวเพิ่มขึ้นหรือไม่ หายเป็นปกติหรือยัง คุณควรไปพบคุณหมอที่รักษารากฟันตามนัดค่ะ
คุณหมอจะมีฟิล์มเอกซ์เรย์ก่อนการรักษาและเมื่อรักษาเสร็จใหม่ๆเพื่อเปรียบเทียบกับฟิล์มเอกซ์เรย์ตอนครบ 6 เดือน ควรปรึกษาและรับทราบผลการประเมิน การทำนายโรค ของฟันซี่นี้เพื่อคุณหมอจัดฟันจะได้วางแผนการรักษาได้ถูกต้อง และควรขอฟิล์มเอกซ์เรย์ฟันซี่นี้เก็บไว้เพื่อเปรียบเทียบเป็นระยะๆ เว้นแต่ถ้าจะรักษาต่อที่เดิมก็ควรให้ทางคลินิกเก็บฟิล์มไว้เองจะดีกว่า
เรื่องการจัดฟันนั้นเมื่อคุณหมอจัดฟันได้ตรวจ/พิมพ์ฟัน/เอกซ์เรย์เพื่อการจัดฟันแล้ว คงจะวางแผนการรักษาอีกที หากฟันที่เคยได้รับอุบัติเหตุรักษารากฟันหายแล้ว ปลายรากละลายตัวไม่มากก็อาจจัดฟันได้เหมือนกรณีปกติ แต่หากปลายรากมีปัญหามากคุณหมอจัดฟันก็อาจวางแผนการรักษาร่วมกับการแก้ปัญหาของฟันซี่นี้ได้ค่ะ
ดังนั้นคุณควรไปพบคุณหมอจัดฟันที่สะดวกจะไปรักษาต่อเนื่องได้เลย ถ้ายังไม่ครบกำหนด 6 เดือนที่ต้องไปพบคุณหมอรักษารากฟัน หากมีสิ่งผิดปกติที่น่าสงสัยคุณหมอจัดฟันอาจจะเขียนจม.ส่งปรึกษาคุณหมอที่รักษารากฟันให้คนไข้นำไปปรึกษาก็ได้ค่ะ
ฟันหนูทั้งซ้อนทั้งยื่นแต่รากฟันหน้าสองซี่สั้น หมอบอกว่าถ้าจัดฟันรากอาจละลายจนฟันหลุดได้ เครียดมากเลยค่ะ?
กรณีฟันทั้งยื่นทั้งซ้อนเกนั้น เมื่อจะจัดฟันมักจะต้องถอนฟันด้านหลังฟันเขี้ยวทั้งซ้าย-ขวา แต่หากมีฟันซี่อื่นที่ไม่แข็งแรง รากฟันไม่เหมาะสม ทันตแพทย์อาจพิจารณาถอนฟันซี่นั้นแทนก็ได้ แต่โดยปกติจะไม่ถอนฟันหน้าค่ะ เพราะเป็นตำแหน่งฟันเพื่อความสวยงาม และจะไม่ได้ผลการรักษาที่ดี นอกจากฟันคู่หน้ามีปัญหาเกินกว่าจะเก็บไว้ได้ค่ะ
กรณีฟันหน้า 2 ซี่มีรากฟันสั้น เหตุใดจึงเป็นแค่ 2 ซี่นี้ เป็นเพราะฟัน 2 ซี่นี้มีปัญหา เช่น เคยถูกกระแทกแรงๆ หรือเป็นฟันที่รักษารากฟัน หรือเคยเป็นหนองปลายรากฟันหรือเปล่า จึงทำให้ปลายรากฟันละลายตัวไป ซึ่งอาจเป็นปัญหามากขึ้นเมื่อมีการเคลื่อนฟัน
หากจำเป็นจริงๆอาจจะถอนฟัน 2 ซี่ที่เป็นปัญหาออก แล้วเลื่อนฟันด้านข้างเข้ามาแทน คงต้องใช้เวลานานและค่อยเป็นค่อยไปค่ะ เพราะช่องว่างจากการถอนฟัน 2 ซี่ติดกันนั้นกว้างมาก การเคลื่อนฟันก็ต้องใช้แรงพอเหมาะเพื่อไม่ให้ฟันล้มเอียงเข้ามาหากันค่ะ ข้อที่ควรพิจารณาคือ
- รากฟันซี่ข้างนั้นสั้นด้วยหรือเปล่า
- รูปร่างฟันซี่ข้างมักจะเล็กกว่าฟันคู่กลาง ดังนั้นหลังจากจัดฟันแล้ว อาจต้องอุดหรือทำครอบฟัน 2 ซี่นี้ให้รูปร่างเหมือนฟันคู่กลางค่ะ มิฉะนั้นจะดูไม่สวยงาม
ไม่ต้องเครียดนะคะ ลองปรึกษาทันตแพทย์จัดฟันดู คิดว่ามีทางแก้ไขให้ดีขึ้นได้แน่นอนค่ะ
เคยรักษารากฟัน จัดฟันจะมีปัญหารากฟันละลายไหม?
คุณหมอคะ คือกำลังจะจัดฟันนะค่ะ แต่ฟันหน้าเคยประสบอุบัติเหตุมาค่ะ 2 ซี่เลย รักษารากฟันมาแล้ว 7 เดือน มีความกังวลว่าระหว่างการจัดฟันรากฟันจะหักไหมค่ะ ตอนดึงฟันจะปวดไหม? …กลุ้มใจมาก คุยกับหมอจัดฟันแล้วแต่ก็ยังไม่สบายใจ
กรณีฟันเคยได้รับอุบัติเหตุ แต่รักษารากฟันเรียบร้อยแล้ว สามารถจัดฟันได้เหมือนกับฟันปกติค่ะ แต่คุณหมอจะระมัดระวังในการเคลื่อนฟัน และหลีกเลี่ยงการสบกระแทกกับฟันตรงข้ามค่ะ ความรู้สึกของคนไข้ขณะเคลื่อนฟัน ก็จะมีตึงๆบ้าง เจ็บบ้างเล็กน้อย เหมือนฟันปกติ แต่จะไม่มีปัญหาเรื่องรากฟันหัก
(เว้นแต่รากฟันจะหักอยู่แล้วในตอนที่ประสบอุบัติเหตุค่ะ ซึ่งถ้ารากหัก คุณหมอที่รักษารากฟันมักจะเห็นจากฟิล์ม X-ray แล้วค่ะ)
ถ้าวางแผนการจัดฟันไปตามลำดับขั้นตอนและไม่มีการสบกระแทกกับฟันตรงข้าม ก็อาจไม่มีการละลายของปลายรากฟัน หรือมีเพียงเล็กน้อยเช่นเดียวกันฟันปกติ แต่ไม่อยู่ในเกณฑ์ที่เป็นอันตรายค่ะ
จากการให้คำปรึกษาแบบสาธารณะ
ตอบคำถามโดย ทพญ.ขนิษฐา สุรางค์ศรีรัฐ
