เหงือกของเรามีหน้าที่ตามธรรมชาติในการหุ้มยึดซี่ฟันและปกคลุมกระดูกขากรรไกรบน/ล่าง โดยปกติเหงือกจะโอบหุ้มอยู่ตามแนวคอฟันเหนือรากฟัน แต่ในผู้ที่มีภาวะเหงือกร่น เหงือกจะถอยร่นลงไปอยู่ระดับต่ำกว่าปกติ ทำให้ซี่ฟันดูยาวขึ้นจนอาจมองเห็นช่องระหว่างซี่ฟันในตำแหน่งคอฟัน เนื่องจากฟันธรรมชาติส่วนคอฟันจะคอดกว่าส่วนปลายฟันเมื่อเหงือกซึ่งปกติจะปิดช่องระหว่างโคนฟันไว้หดตัวร่นลงไป จึงเกิดเป็นช่องระหว่างคอฟันนั่นเอง
เหงือกร่น เกิดจากอะไร
เหงือกร่นส่วนใหญ่เกิดจาก 2 สาเหตุ ดังนี้
- โรคเหงือกอักเสบและโรคปริทันต์ : เกิดจากการดูแลรักษาสุขอนามัยช่องปากที่ไม่ดีเพียงพอ โดยจะมีอาการคือ พบการสะสมของหินปูน (หินน้ำลาย) ลึกลงไปตามแนวร่องเหงือกหรือใต้เหงือกเป็นจำนวนมาก เหงือกบวมแดง มีเลือกออกขณะแปรงฟัน ฟันโยก มีกลิ่นปาก อาจมีหนองจากร่องเหงือก และมีเหงือกร่นหลายซี่ในบริเวณเดียวกัน
- การแปรงฟันผิดวิธี : แปรงฟันแบบเลื่อยในแนวนอน รวมถึงใช้แปรงสีฟันที่ขนแปรงแข็งเกินไป ต่อเนื่องเป็นระยะเวลานาน
การรักษาเหงือกร่นจากโรคเหงือกอักเสบและโรคปริทันต์
การสะสมของคราบจุลินทรีย์และหินปูนบริเวณร่องเหงือก หากปล่อยทิ้งไว้เป็นระยะเวลานานๆจุลินทรีย์และหินปูนจะก่อตัวสะสมลงไปในใต้ร่องเหงือกลึกขึ้นเรื่อยๆทำให้เกิดการอักเสบ พร้อมกับทำลายเนื้อเยื่อเหงือกและฐานกระดูกเบ้าฟันลงทีละน้อย
ซึ่งคราบหินปูนแข็งที่สะสมลึกในแนวร่องเหงือกนั้นคนไข้จะไม่สามารถกำจัดให้หมดไปด้วยตัวเองได้จากการแปรงฟัน
แนวทางการรักษาจึงควรพบทันตแพทย์ด้านทันตกรรมปริทันต์ เพื่อรับการ ขูดหินปูนและเกลารากฟัน (Scaling and Root Planing) โดยทันตแพทย์จะทำการกำจัดหินปูนทั้งบนตัวฟันและส่วนที่อยู่ลึกภายในร่องเหงือกบนผิวรากฟัน แล้วเกลาผิวรากฟันให้เรียบ เพื่อเอื้ออำนวยให้เนื้อเยื่อเหงือกสามารถกลับมายึดแน่นกับผิวฟันได้
หลังจากการเกลารากฟันจนเสร็จเรียบร้อย เหงือกจะสามารถกระชับยึดแน่นกับคอฟันได้ภายในระยะเวลา 2-4 สัปดาห์ อย่างไรก็ตาม หากมีการอักเสบมากหรือเป็นโรคปริทันต์ เหงือกจะอยู่ในตำแหน่งที่ถอยร่นลงไปเนื่องจากเนื้อเยื่อเหงือกและกระดูกเบ้าฟันได้ถูกทำลายลงไปบางส่วนแล้ว หากเป็นปัญหาที่ควรแก้ไข สามารถทำได้ด้วยการ ปลูกเหงือก (solf tissue grafting)
เหงือกร่นจากการแปรงฟันผิดวิธี
ภาวะเหงือกร่นสามารถเกิดขึ้นจากการแปรงฟันที่ผิดวิธีอย่างต่อเนื่องเป็นระยะเวลานานได้ โดยการแปรงฟันผิดวิธีที่พบได้บ่อย คือ การใช้แปรงสีฟันที่ขนแปรงแข็งเกินไปและการแปรงฟันแบบเฉือนหรือเลื่อยในแนวนอนซึ่งจะทำให้เหงือกเกิดการบาดเจ็บสะสมจนเกิดภาวะเหงือกร่นและฟันสึกในตำแหน่งคอฟันได้
การแปรงฟันอย่างถูกวิธีทำได้โดยการวางขนแปรงทำมุมเฉียง 45 องศากับตัวฟันแล้วปัดขนแปรงลงด้านล่างในฟันบน / ปัดขนแปรงขึ้นด้านบนในฟันล่าง
เหงือกร่น แก้ไขอย่างไร
เหงือกที่ร่นไปแล้วเนื่องจากเป็นโรคปริทันต์หรือการแปรงฟันผิดวิธีก็ตาม จะไม่สามารถฟื้นฟูหรือปรับตัวกลับมาสู่ตำแหน่งเดิมได้เอง ซึ่งหากคนไข้ไม่รู้สึกเสียวฟัน ฟันโยก หรือเป็นปัญหาเรื่องความสวยงาม ก็อาจไม่จำเป็นต้องทำการแก้ไขใดๆ แต่ในกรณีที่ต้องการจะแก้ไขเพิ่มเติมก็สามารถทำได้ ดังนี้
- การปลูกเหงือก : ทันตแพทย์จะทำการย้ายเหงือกบริเวณเพดานช่องปากของคนไข้ หรือใช้เนื้อเยื่อสังเคราะห์มาปลูกในตำแหน่งที่ต้องการ เหมาะกับกรณีที่เหงือกร่นไม่มากนัก
- การปลูกเหงือกร่วมกับการปลูกกระดูก : ใช้ในกรณีที่เป็นโรคปริทันต์รุนแรงจนเหงือกร่นและกระดูกเบ้าฟันละลายตัวทำให้สูญเสียความแข็งแรงของกระดูกเบ้าฟันไปจนมีอาการฟันโยกมาก เสี่ยงต่อการสูญเสียฟันในอนาคต
- การอุดฟันปิดช่องว่าง : ทันตแพทย์จะใช้วัสดุอุดฟันเพื่อตกแต่งเพิ่มขนาดของคอฟันให้ซี่ฟันดูสวยงามสมดุลขึ้น แต่วิธีนี้มีข้อเสียคือหากขัดแต่งขอบวัสดุไม่เรียบ จะมีคราบเศษอาหารเกาะติดและเกิดฟันผุได้ง่ายในตำแหน่งขอบวัสดุอุดฟัน
ตรวจสอบความถูกต้องของบทความโดย
ทพญ.ขนิษฐา สุรางค์ศรีรัฐ
